साळ सुखे
My Swan song
नैसर्गिक घटकेर प्रतिकात्मक अनुकरणेर एक उत्कृष्ट उदाहरण- साळ सुखे
आपण जे कराचा ओसोज भारेर सृष्टीमं घडचं.हानू आदिम मानवेर समजूत रं. ये समजूतीनं समाज शास्त्रेर अभ्यासक सहसंवेदनात्मक गूढ विद्या Sympathetic Magic कचं.आजेर तांत्रिक अन संगणक समीयाम सदा ये विचार सरणीर जडे गोर धाटीमं लाबचं.
प्राथमिक अवस्थामं नैसर्गिक घटकेपं वारसेक काल्पनिक गुण दोषेरो अधिक्षेप आदिम मानव करचं.मानवी गुण दोष नैसर्गिक घटकेती जोडचं.नैसर्गिक घटकेर वागणूकीर जर आपण प्रतिकात्मक अनुकरण Symbolic किदे तो नैसर्गिक घटकेर शक्ती आपणेमं नांदचं, हानू अभ्यासकेर केणी छ.येर उत्कृष्ट उदाहरण साळ सुखे,हावेली,मसाण घालेरो अन होळीमं छच्यापरेर दामणी भांदेरो ये प्रथा ठरचं.
ढगेर गरजणो,वीजेर खवणो अन पाणी पडणो येर प्रतिकात्मक अनुकरण करेर, सामुहिक पणाती भुंगळेवेन वचकळेर एक प्रथा गोर धाटीमं आढळ आवचं.येनं साळ सुखे केतू आवचं.
पार्श्वभूमी-
साळसुखेसारु तांडे माईर नानक्या नानक्या छच्यापर भावळीर मिनामं एक जाग गोळा वचं.मुसळ खांदेपं लेयेसारु दि बहिर्गोत्रीय छच्यापरेर निवड करचं.से छच्यापरेन भुंगळे करन लिंबेर डोळी ओनेर कडेन भांदचं.एके मुसळेर आदिवचा एक जीवत मिटकी भांदताणी ओनं लिंबेर पालेती ढाक दचं.पचं ऊ मिटकी भंदीभंदाई मुसळ ओ दी बहिर्गोत्रीय छच्यापरेर खांदेप देन से छच्यापर तांडेम घर घर जान हेटेर गीद बोलते, वचकळते,घुगरा वजावते घंऊ,चावळ,दाळ मांगचं.
तांडे माईर बाई मनक्या से छच्यापरेपं अन मिटकीवाळे मुसळेपं पाणी नाकन ओनेन भिजोवचं.घ॔ऊ,चावळ,दाळ लेन छच्यापर रानेम जावचं.ओतं दाळ,चावळ रांधन खावचं.येर आंगड्या मुसळेती भंदीभंदाई मिटकीन छोडचं.ओ मिटकीनं पाणी भरेभराई घडीयाम छोडचं,पचं ओ घडीयानं एके सळ्ले झाडेर सेंडापं भांदन ओ घडीयानं भाटाती फोडचं.ये घडीया माईती पाणी जू हेटं जमीपं पडचं;जूज आभाळे माईर ढगे माईती पाणी पडणू …नक्कीज पडचं हानू तांडेर पारंपरिक समजूत छ.
लिंगेर प्रतिक मुसळेरो,ढगेर प्रतीरुप माने हुये मिटकीती घडान लाये जकोण इ संबंध प्रणय प्रक्रियार निदर्शक छ.अन भुंगळे वेन छच्यापरेर वचकळणो इ प्रणय प्रक्रियारो प्रतिकात्मक अनुकरण Symbolic सिद्ध वचं.
आजेर शिव लिंग पूजा इ येज प्रथारो अवशेष छ.
ये निसर्गेर प्रतिकात्मक अनुकरण प्रथाती नक्कीज मुसळधार वरसाळो बरसचं.इ तांडेर एक पारंपरिक समजूत छ.
गीद-
साळसुखे कोबल भुके,वचकळ मिटकी पाणी बला
खाळया माइती नोळ्या निकळे,वाघ दडुका मारे लाग
खाळ्या रुंगळी आये पुर,डेबरीस गोंण्णी रिये दुर
साळ दिये तो छोरी विये,घंऊ दिये तो छोरा विये!!
देखो कोबली, वाघ, नोळ्या तरसेती भमळारे छ.तम साळ,घंऊ, दियो तो पाणी वणान पडन खाळ्या रुंगळी पुर आये.न दियो तो आभाळे माईर आसाती छ जकोण ढग (डेबरीस गोंण्णी ) छेटी वेजाये;पाणी पडं कोनी. तम घुगरो दो..!
ये लोक गीदेर शब्दशः आरथ लगातू आयेनी तरी;पणन भावार्थ स्पष्ट छ…!
संदर्भ-
गोरमाटी संस्कृती आणि संकेत
भीमणीपुत्र
भीमणीपुत्र
मोहन गणुजी नायिक
सौजन्य:- गोर कैलास डी राठोड
