अदभुत”ई लेंगी माईरो एक वास्तव..!,:- भिमणी पुत्र मोहन नायक,

*वाते मुंगा मोलारी*my swan song*”अदभुत”ई लेंगी माईरो एक वास्तव..!*”अदभुत”इ सायित्य अन संस्कृती माईरो वास्तव छ.येनं गोर बनजारा संस्कृती अन सायित्य भी अपवाद छेनी.ताना छच्यापर कनायी कनायी हासतूवणा आढळ आवचं. “हास”इ “हासणी”रसेरो स्थायीभाव छ.हानू वाड;मय शास्त्र भी कचं,तो पचं ताना छच्यापरेर “हास”ये स्थायीभावेनं कुण छेडतो विये,जना ओनं हासणी आवचं?इ प्रश्न अनुत्तरीत छ..!वास्तववाद,स्वच्छंदतावाद,अभिजातवाद ये मुलभुत संकल्पनारो मायेरो इ तांडोज छ.रोमॅन्टिसिझम (स्वछंदतावाद) इ कला,सायित्य,संगीत,शौर्य अन बौद्धिक चळवळ करन गणावचं.पाश्चिमात्य राष्ट्रेमा १८ वे शतकेमं ये चळवळीरो उदय हुवो हानू अभ्यासकेर केण छ.गोर वाड;मयीन चळवळी माईर लेंगी ये स्वच्छंदतावादी वाड;मय प्रकारेरो जन्म काळ जर धेनेमं लिदे केलं तो रोमॅन्टिसिझम ये मुलभुत संकल्पनारो मायेरो ई तांडोज सिद्ध वचं.रोमॅन्टिसिझम ये मुलभुत संकल्पनार वणान संदर्भ आज भी लेंगीमं जीवते छ.तर्क अन बुद्धीरे भी परलो अदभुत इ मुलभुत संकल्पना इ सायित्ये माईर वास्तव छ,ये प्रतिभावंचितेर जगमान्य सिद्धांतेरो उत्कृष्ट उदाहरण लेंगी छ.*वड भमरा…**वडजोरे..डगरजोरे..**वारी आयेरे तोपर..?**यूं कू वाजीयूं मारोणीये..**मारी बाळपणेरी परीतीये (प्रिती)..!*आपणे ताकतेरे बळेपं लकडान भी कोरन वेज पाडेवाळो सौदर्य रसिक भुंवा कमळेपं वलमन,कमळेर नाजूक पाकळीमं बंदीस्त वेन का मरण पत्कर लेतो विये ? ये गुढ रहस्येरो आकलन विवेकवादीऊन भी वेयेनी ई भी एक वास्तव छ.प्रतिभावंत गोर याडी भेनेऊर काव्य कल्पना माईरो प्रियकरेर प्रतिक भुंवा ई महाकवी कालिदासेर शाकुंतल कोनी तो इंग्रजी,जर्मनी भाषा साहित्येमं भी नायकत्व स्विकारतू दकावचं. स्वच्छंदतावादी प्रतिभावंतेपं गोर लेंगीरो ई पडो हुवो प्रभाव छ.ये संदर्भेमं जेष्ठ विचारवंत भालचंद्र गुजर कचं क, “आपल्या लेखन सामर्थ्याने वाचक माणसाला प्रभावित करणार्या कालिदासांची जवळपास सर्वच साहित्य निर्मिती ही तसे पाहिले तर त्यांचे पूर्वकालीन प्रतिभावंताच्या वाड;मयावर तसेच पौराणिक आणि पूर्व परंपरेने प्रचलित असलेल्या कथावर आधारित आहेत”अर्थ स्पष्ट छ क,गोर लेंगी माईर रोमॅन्टिसिझम इ संकल्पना व्हाया शाकुंतल ये मार्गेती इंग्रजी,जर्मनी भाषा साहित्येम दाखल वेमेली छ.शाकुंतलेर इंग्रजी अनुवादेती गोर संस्कृती अन तांडेर एक उच्च दर्जार सांस्कृतिक मूल्येर जागतिक ओळख कायमेर लुवागी..!कांयी भी रो संत ज्ञानेश्वर माऊली,महाकवी कालिदास,जर्मन साहित्यिक गटे ये प्रतिभावंतेरे तोडीरो गोर मौखिक वाड;मय छ.इ घण गर्वेर वात छ.लेंगी ये अदभुत वाड;मयेरो नायक करन गेरीयार रुपेमं भी भुंवा वारसेक जागं प्रियकरेर प्रतिक करन लेंगीमं आढळ आवचं.प्रियकरेर प्रतिक करन सौदर्य रसिक भुंवारो वापर लेंगीमं करेर गोर याडीर इ अदभुत काव्य कल्पना महाकवी कालिदासेर प्रतिभानं आव्हान ठरचं.आज भी भुंवा मनक्यार आगलबगल भणभण करतू वडतू दकाये क,सोबत्या नतो सोबतणेर मळाभेट वचं इज तांडेरो शास्वत रुढ संकेत प्रतिभावंतेरे सायित्येमं ग्लोबल वेमेलो छ.ज्ञानेश्वर माऊली भी आपणे सायित्येमं भुंवार वापर करमेलो छ.डांडी पुनम ते फागणेर गेरेताणूरो घातू इ लेंगीसारू राखीव छ.इ राखीव घातू (कालावधी ) इ एक स्वतंत्र सोजारो विषय छ.ये घातू माईर गेरीया अन गेरणी ये विशेषतः विरह शृंगारेर एक ठसठसीत रसभरो रमणीय पात्र छ.गेरीया अन गेरणी ये मधुर रसेर “विभाव”करन भी नंजरेम भरावचं.*ऊ तो फेक दिनी बेडलो..**नाचेनं धाटीर..**डफ धिरो लं..रं..!*गेरणीर मानसिक अवस्थारो अदभुत चित्रण *ऊ तो फेक दिनी बेडलो..नाचेनं धाटीरं..!* ये चरणे माईती ऊमटमेलो छ.एकंदरीत गेरीया अन गेरणीर भावभावनारो प्रकटीकरण लेंगी माईती वचं.लेंगी एक रसभरो मुक्त काव्य छ.”अदभुत”इ सयंसिद्ध रस छ. “विस्मय” ई ये अदभुत रसेरो स्थायीभाव छ,तरी पणन “विस्मय” इ नऊ रसेमं भी संचार करचं हानू अभ्यासकेर केण छ.इंग्रजी प्रतिभावंत सायित्यिक तो “विस्भयेनं काव्येरो आत्मा मानचं, लेंगी भी येनं अपवाद छेनी. विस्मय इ लेंगी माईरे नऊ रसेम भी संचार करतू आढळ आवचं,लेंगी ई वाड;मय अन कला क्षेत्रे माइरो अदभुत आसो भाषा आविष्कार सिद्ध वचं.लेंगीरो ई विशेष स्वभाव धेनेमं लेणू गरजेर छ.फागणेर चांदणे माईरो एकांतवास,व्याकुळता ये गेरणीनं का सलचं? चांदणेमं प्रेम,एकांतवास ये गेरणीनं सलचं;करन चांदणो,एकांत ये “विभाव”सिद्ध वचं.*कांयी रंग भरो चांदणेमं..!*चांदणेती ये रंगीन लोक जीवनोरो एक सांस्कृतिक नातो भी छ.गोरुर वाया,नकता,पूजा विधान ये से चांदणेमज वचं इ से निसर्ग निगडीत संकल्पना भी अदभुत छ.चांदणेर मंद मादक वजाळे माईरो गेरीया गेरणीर उन्माद,मस्ती,विरह,शृगार ये तो घणे अदभुत रचं.चांदणेर मंद – मादक वजाळे माईरो उन्माद,मस्तीर गुपित मस्तानी कासवाडी अन गेरणीनं पुचणू कचं,हानू तांडो कचं.वाड;मय शास्त्रेर भाषाभं येनज “अनुभाव”कचं..!स्थायीभावेती हासणी, रोवणी आवचं.रुंवाडा हूबरे जावचं,डिलेन पसीना फुटचं, मस्ती,उन्माद,व्याकुळता,चमक (डर) आसे परिणाम दकावचं. जेनं अभ्यासक “चित्त की चमत्कृत अवस्था”भी कचं,कतो इ अवस्थाज चमत्कारिक- अदभुत छ ई अवस्था निर्माण करेर धम्मक लेंगीमं छ.*पोरी रातेरी थाडी थंडीरं..**पिंजाराओ पिंजं दे दं..!*…………………..*म तो जोंऊरे वाट..**पियारी सारी रात..**चांदा जपजो..रं..!*ये लेंगीर चरणे माईती गेरणीर चमत्कारिक अवस्थार चित्रण स्पष्ट उमटमेलो छ.”लेंगी ई वाड;मय अन कला क्षेत्रे माईरो गोरबोली भाषारो एक अदभुत आसो मुक्त आविष्कार छ इ मारो विवेचन अर्थपूर्ण सिद्ध वचं.गोर गणसमाजी लोक जीवनेरो रंगीन,कलात्मक,वाड;मयीन जीवनशैलीरो अनथाव लेणो ई घणो कठीण छ.रोमॅन्टिसिझम ई गोरगणेर रोमरोमेमं वसरो छ.वाय रुपला नायक भी ये रंगीन जीवनशैलीनं *कलरफुल बंजारा* ये नामेती संबोधमेलो छ.वाड;मय शास्त्रेर अभ्यासक येपर अधिकारवाणीती चिंतन कथीये जनाज ये रंगीन जीवनशैलीनं,अन येनेर मौखिक वाड;मयेनं न्याव मळेवाळो छ.गोर वाड;मयीन संस्कृती माईर लेंगी इ एक उच्च कोटीरो वाड;मय प्रकार छ.लेंगीमं *मारवा* राग भी छ ई सुप्रसिद्ध साहित्यिक डाॅ. केशव फाळके येनेर संशोधने माईती सिद्ध वेगो छ.गोर लेंगी माईरो स्वच्छंदतावाद,वास्तववाद,अभिजातवाद ये स्वतंत्र सोजार विषय छ.*लो सगा रंग…!**लो सगा कोथळी..!**जाये दं आंगं ओ फलाण्या नायकेसामू..!*ई रंग कोथळी कांयी छ भा ? रंग > पानबीडो ई रंगीन जीवनशैलीरो प्रतिक छ तो कोथळी ई कलार प्रतिक छ.ये से वातेर विचार किदे केलं तो वाड;मय,कला अन सांस्कृतिक रंगीन स्वच्छंद जीवनशैली एकदुसरेनं समर्पित करेर भावना “लो रंग..! लो कोथळी..!ये अभिव्यक्तीर लारं वेणू कांयी ? इ एक चिंतनेरो विषय छ…!*संदर्भ*-१,संमेलनाध्यक्षयीय भाषणअ.भा.गोर बंजारा साहित्य संमेलन मुंबई२,मराठी व्याकरणपंढरीनाथ राणे३,बनजारा लोक साहित्यडाॅ.केशव फाळके४, लोकप्रभा२२ जूलै २०१६शाकुंतल सैव्यतमलेख,भालचंद्र गुजर*भीमणीपुत्र**मोहन गणुजी नायक*गोर कैलास डी राठोड ठाणे