वाते मुंगा मोलारी
My Swan song
✍
गोरमाटीभाषा सौंदर्य..!
गोरमाटी भाषा व्यवहारेरे संकेते लारं गोरमाटी संस्कृतीरो एक महत्वेरो ऐतिहासिक संदर्भ आढळ आवचं.गोरमाटीभाषा ई गोर वाड;मयीन संस्कृतीरो आरसा छ.गोरमाटी भाषाज जर आपणेनं न वाचतू आवती विये तो ये गोरमाटी भाषारे आरसामं आपणेन आपणेज पेनेबाज संस्कृतीरो मुंडो देखतू आयेवाळो छेनी.गोरमाटी भाषा व्यवहारेमज गोरगणेरो पेनेबाज ऐतिहासिक संदर्भ छ.गोर वाड;मयीन संस्कृतीरो तौलनिक अभ्यास करतूवणा गोरमाटी भाषा व्यवहारे माइर आशय सौंदर्येर ऐतिहासिक संदर्भेसामू दुर्लक्ष करतू आयेनी.वाना वानार भाषार आक्रमणेती गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर अलंकार सौंदर्य,आशय सौंदर्य अन शब्देर सामर्थ्य ये से आज धोकेमं आवगे छ.इ घण घोर लगाये सरिक वात छ.
गोरमाटी वाड;मयीन संस्कृती,सौंदर्य संपन्न भाषा अन रंगीन वेशभूषा,संगीत ये से गोर जीवनशैलीर अदभुत पैलू छ.ये जीवनशैलीनं सांस्कृतिक संदर्भ छ.वाया नातरा माईर सप्तपदीर मुसळ अन सोटा ये दोयी माईर आंतर कतरा रेणू ?येर संकेत सदा गोर संस्कृतीमं ठरे हूये छ.
क्षत्रियेर लग्न वेदीर जागा इ 18×18 आंगळ रेणू लागचं हानू जेष्ठ इतिहासकार बापू बळीराम पटल्यार केणो छ.गोरमाटी संस्कृती माईर “आक ढाकेर साडे बारं रपीया,नवलेरीर घागरेर छिटेर बारं धडीर हेटेनं वेतडून घरेर भारं काडेरो,दोयी मुसळ सोटा माईर आंतर बारं वेत” ये से संकेत गोरमाटी ये वर्ण व्यवस्थार भारेर छ इ सिद्ध करेनं पुरक छ.ये संकल्पनारी जडे थेट जगजेष्ठ सिंधू संस्कृतीनं जान भीडचं.सिंधू संस्कृती ई द्वादशमानी रं हानू वारसेक अभ्यासकेर मत छ.
‘अदभुत’इ साहित्ये माईर वास्तव वास्तव छ जगभरेर प्रतिभावंत साहित्यिक येनं मानचं.
स्वच्छंदतावाद Romanticism,वास्तववाद, कल्पनारम्यवाद ये मूलभूत संकल्पनारो ‘मायरो’ ई तांडोज छ.इ एक स्वतंत्र संशोधनेरो विषय छ.
गोरमाटीभाषा अभिव्यक्ती ई गोरगणेरे पूरताज मर्यादित विये तरी पणन गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर आशय सौंदर्य अन गोर वाड;मयीन संस्कृती माइर अदभुत संकल्पना,गेनेधेनेरी वाते ये से मातरम वस्तूनिष्ठ छ.इ मारो विधान भाषा सौंदर्येरे अभ्यासकेनं भी नाकारतू आयेवाळो छेनी.
गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर कांयी कांयी शब्द घणे चमत्कारिक आढळ आवचं,जेनं नागरी प्रमाण भाषामं सदा पर्याय देतू आयेनी.गावडीर खांड,सूरेर खांड ये जीवरास खंडीऊती रचं,करन *खंडी > खांड* हानू खांड ये शब्देर व्युत्पत्तीरो प्रवास छ;पणन येमाइरोज *गुखंडी* ई शब्द मातरम चमत्कारिक ठरचं.
मनक्यार डार, वांदरेर डार,डारभरे पकेरु आसे ये शब्द दी पगेर जीवरासेवासू गोरमाटी भाषा व्यवहारेमं व्यक्त वचं.गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर *डार,आकीरंडी* आसे कांयी कांयी रुढ शब्देर सामर्थ्येरो थाव लेणू इ घणो कठीण छ.गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर आसे शब्देर पेनो धुंडेनं भाषाशास्त्रे माईर व्युत्पत्ती अन निरुक्ती ये दोयी शास्त्र भी असमर्थ ठरचं.
*आकीरंडी कांयी भी वो!* ये पेनेबाज गोरमाटी भाषा व्यवहारे माईर *आकीरंडी* ये शब्देरो सामर्थ्य अन आशय सौंदर्य शब्दातीत छ.ये शब्देर सौंदर्येर वर्णन करे आवडा ताकतेरो शब्द गोरमाटी भाषा व्यवहारेमं अस्तित्वेमं छेनी. *मार परपूट कांयी भी वो!* ये भाषा व्यवहारेरो पेनो सहज लाब जाये,पणन *आकीरंडी कांयी भी वो!* ये पेनेबाज भाषा व्यवहारेरो पेनो धुंडणो इ घणो आवघड छ.
गोरमाटी भाषा व्यवहारेमं *बळदेनं पाणी परा !* हानू केयेर वयीवाट आजीबात आढळेनी,तो *बळदेनं पाणी वता/वतायेस!* हानू भाषा व्यवहार तांडे माईर डायेसाणेऊर मुंडेती सामळेन मळचं. *वता/परा* ये दोयी शब्द समानार्थी छ;पणन वृषभ वा बळदेसारू *परा* ये शब्देरो निषेध काहा? ई प्रश्न अनुत्तरीत छ.हरेक शब्देर लारं इतिहास,भूगोल अन संस्कृतीरो संदर्भ हूबे छ.ये नंजरेती दिटे तो हरेक शब्देरो मोल वेणू इ घणो महत्वेरो छ.
*बळद ई प्रजनन सामर्थ्येरो प्रतिक करन गोरमाटी संस्कृतीनं अभिप्रेत छ,गोरमाटी माईर ये रुढ संकेतेरो नातो सिंधू संस्कृतीती नक्कीज छ*
पेना गोरमाटी संस्कृतीमं वेतडूवाळो नवलेरीवाळेनं च्यार केल्डा देन नवलेरी मोलाणू इ प्रथा रुढ रं. ये वधूमूल्येनं गोरमाटी भाषा व्यवहारेमं *देजू* ई शब्द छ.येर सवायी नवलेरीर बाप वेतडूवाळेनं एक केल्डा देतेतो. ये केल्डानं *वढाईरो केल्डा* केतेते.वढाईरो केल्डा कतो “विर्यसिंचन करेवाळो केल्डा” ई आर्थ सुप्रसिद्ध साहित्यिक आत्माराम कनिराम राठोडेनं अभिप्रेत छ.गोर संस्कृतीरे पंण्णे माईर नकतामं *केल्डार भांग* ये नकतान घणो महत्व रं.
प्रजनन सामर्थ्येरो प्रतिक करन माने हुये “बलवानं बळदेनं,पाणी परायेवाळ आपण कुण? “ओनं पाणी परायेर आपण कांयी ताकत?” आसे भीतीयुक्त कृतज्ञ भावना माईती *पाणी वता* ई भाषा व्यवहार संकल्पना वेपडी विये इ शक्यता भी नाकारतू आयेनी.बळदेनं डोरन वा हाकालन लेजान पाणी वता सकाचा,पिणो न पिणो इ ओर मर्जी! ई मारो युक्तिवाद तम मानेनज चाये इ मारो आग्रह छेनी;पणन सवारेर अभ्यासक पिढी येपर नक्कीज आधिकारवाणीती खल करीये ये विश्वासेती ये भाषा व्यवहारे माइर इ पेनो जीवतो रकाडणू इ गरजेर छ.
म गोरमाटी “याडीभाषारो” भाषाभिमानी छू.मार गोरमाटी संस्कृती,भाषार मन गर्व छ.”मनं याडीर गाळी देयेवाळेपं जतरी रीस आवचं;ओतरीज रीस मनं गोर याडीभाषानं अस्पृश्य समजेवाळपं आवचं”.भाषा,संस्कृती जतन करणो ई आपणो सेरो मूलभूत अधिकार छ.भाषा,संस्कृती जतन करेसारू भारतीय संविधान भी वचनबध्द छ.
“मूलभूत हक्क- अनुच्छेद 29 (1) भारताच्या राज्य क्षेत्रात किवा कोणत्याही भागात राहणार्या ज्या कोणत्याही नागरिक गटाला आपली स्वतःची वेगळी भाषा,लिपी वा संस्कृती असेल त्याला ती जतन करण्याचा हक्क असेल”.
भाषारो विकास इ ओ भाषिक लोकगणेरो विकास रचं हानू अभ्यासकेर केणो छ. ई सर्वांगीण विकासेरो मूलमंत्र भी आपण भूलन बेसगे छा…तो पचं कतेती विकास वेयेवाळो छ?
एकांदी समाजेर भाषा गमा जाणू ई ओ समाजेर मानसिक विकृती रचं.गोरमाटी समाज जर जीवतो रकाडेर विये तो गोरमाटी भाषानं ओरे खानदानी रुप सौंदर्यसह जतन करणो गरजेर छ.
“जे समाजेर आपणी मातृभाषानं भूलेर गती जतरी तेज रचं;ओतराज तेज गतीती ओ समाजेरो विनाश – सत्यानाश वेणो अट्टळ रचं,ये भाषिक दवाळखोर आपणे समाजेनं कना अन कुणसे थरेपं ले जान छटकीये येरो कांयी नेम केतू आयेनी”..!!!
© *भीमणीपुत्र*
*मोहन गणुजी नायक*
