*वाते मुंगा मोलारी*
My Swan Song
मूळ निवासी लोक गणेमं देववादी धर्म संकल्पना रेयेनी;देव भी रेयेनी तो देवकवाद रचं.देवकेर Totem (कूल चिन्ह )नातो निसर्गेती रचं;करन *नातरो* बोलन निसर्गेर कृतज्ञता व्यक्त करेर प्रथा गोर धाटीमं रुढ वेमेली छ.निसर्ग इ गोर गणेर रहस्य छ.निसर्ग शक्तीपं वर्चस्व प्रस्थापित करन निसर्ग शक्तीनं आपणे काबूमं रकाडेरो ये आदिम संकल्पनारो अवशेष भी गोर धाटीमं आढळ आवचं.येनं *मुंजाशक्ती* कचं.मुंजा (जादू ) ये अलौकिक शक्तीर गादी देवेर गादीती सव्वा हात ऊच रचं.हानू एक पारंपरिक समजूत भी तांडेम आढळचं.
निसर्गेर वागणूकीरो प्रतिकात्मक अनुकरण (Symbolic )किदे तो नैसर्गिक शक्ती आपणेमं वास करताणी इच्छीत फल दचं.ये संकल्पनार वापर भी गोरमाटी करतो आरो छ.नृत्य,हावेली,साळसुखे,मसाण गाडेरो ये प्रथा प्रतिकात्मक अनुकरणेर उत्कृष्ट नमुना छ.
मुंजा,प्रतिकात्मक अनुकरण येर पचं जीवात्मवाद Animism कतो दिव्य प्राण्यावरील विश्वास.येर पचं मातृ देवतान शरण आसो गोर धरमेरो उत्पत्ती संबंधीरो प्रवास गोर धाटीम आढळचं.सप्तमातृका ये देवता पशुपतीर (सृष्टी) उर्जामय स्त्रीरुप निसर्ग शक्तीज छ.निऋती(माया सगळती पृथ्वी देवता )सितळा,हिंगळा ये साती भेने येर उत्कृष्ट उदाहरण ठरचं.गोर धाटीर निसर्ग निगडीत धर्म संकल्पना ये समीया नुसार बदलती आयी छ.
गोर *नातरो* गीदे माईर धरती,मेलीया,गावडी,भेसी, छेळीर नवण करेर जो अवैदिक विचार प्रकट वचं इ येक अतिशय प्रगत अन उन्नत आसे सांस्कृतिक पातळीर ओळख छ.निसर्ग अन जीव जनगानी विषयीर आदर भाव इज खरो बुद्धी प्रामाण्यवादी गोर धरम छ.
गोर धरम संकल्पनामं निसर्ग प्रेम,विज्ञान,करुणा, मैत्री,स्वातंत्र्य,समता, बंधुत्व अन सामाजिक न्याय ये मानवतावादी मूल्येर समावेश छ.कोर गोरुनं सायी वेणू! जीव जनगानीनं सायी वेणू!झाडे पाडेर आरत करणू इ भितीयुक्त आदरभाव गोर धरमेरो रग्गेल तत्वज्ञान छ.जीव जनगानी, झाडेपाडेर संवर्धन इ गोरधाटीरो विज्ञानवादी जीवन व्यवहार ई सरळ नीति धरमेन जान भिडचं. पचं गोरुरो धर्म कुणसो ?
मुंजावाद क,जीवात्मवाद क,मातृदेवतान शरण ?ये से वातेर डायसाण, वचारी भळन खल करताणी गोर धरमेर संकल्पना निश्चित करणू गरजेर छ.
अभ्यासेअंती स्पष्ट वचं क,गोरुर मूळ संस्कृती ई निसर्ग पूजक छ.गोरधाटी माइर *नातरो* अन *टोटम व्यवस्था* ये निसर्गवादी धरम संकल्पनार उत्कृष्ट पुरावा आज भी तांडेम जीवते छ.
धरती याडीर उदरभरण करेवाळे *वकोल्डीन धोकन* पर्यावरणेरो समतोल कायम रकाडणू,गैर बंजारार कुंडी कुंडानं होटो फेरेर बोलीपं दुष्काळेमं गहाण रकाडताणी ओनेनं आपणो गोतपाडा देताणी गोर धरमेमं भेळन ओनेनं आपण बेटीबेटा समजन पोसेरो,वळायेरो अन वाया करान ओनेर संवसार मांडदेयेरो ई गोरुर नीति छ.इ नीति धरमेरो जीवन व्यवहार गोरमाटी हाजारो सालेती जपतो आयो छ.
परजातेर मनक्यानं ओर जीभेनं ताते सोनेती थोडसेक चिर देताणी गोर धरमेम भेळेरो इ प्रथा गोरुर मूळत्वेर एक ऐतिहासिक ओळख सिद्ध करचं.गोरमाटी ये नागवंशी छ.नाग सापेती साम्य दखाळेसारु जीभेन ताते सोनेती चिरा देयेर प्रथा गोरधाटीमं रुढ वेमेली छ.”नाग ई उष्ण लोईरो प्राणी छ.ऊ उष्णकठीबंध कतो भूमध्यरेषारे आसपासेरे प्रदेशेमं आढळो छ.मनक्यारो अन नाग सापेरो जन्म पेलीवणा येज भूभागेमं वेमेलो छ,करन मनक्या सोतानं नागवंशी समजचं”हानू अभ्यासकेरो केणो छ.
आपणे जीभेनं ताते सोनेती थोडसेक चिरा देन नागेती साम्य दखाळेर इ प्रथा गोरधाटी सवायी दुसरी कुणसीज धाटीमं आढळेनी.ये संदर्भेमं जेष्ठ अभ्यासक *रसेल* कचं क, ” The tongue’s of boy’s were some times slit or branded with hot gold This last being the ceremony of initiation in the caste still used in Nimar”
ये धरती परेरो विश्वे माईरो पेलो मानव ई गोरमाटी छ.ये प्रथा परती इ निर्विवाद स्पष्ट वचं.
*ये विश्वेमाईरो धरती परेरो पेलो माटी गोरमाटी आज गोरधाटी,गोर धरम छोडताणी दुसरे लारं वणवण भटकरो छ,आपण अस्तित्व, अस्मिता अन मुळत्वेर इतिहास भुलगो छ;करन गोरमाटीर ये हाल छ*
धरम कतो भिक्षा ई आर्थ गोरधाटीन मान्य छेनी.धरम इ नेकी नामेरो जीवनव्यवहार छ.ढाडी,ढालीया,सिंगाड्या,नावी येनेनं जो मंण्णेमं पंण्णेमं धरम करेर रुढ प्रथा छ इ ओनेरो परिश्रमिक मोबदला छ;भिक्षा छेनी..! इ धरम हासाब नामेर संस्था ठरावचं.ई धरम लेयेवाळो जर नावी विये तो ऊ आंगड्या पंचेन,नायकेनं आरसा दकाळणू अन नायकेर बंदमूठीती धरम स्विकारणू इ ओर नेकी छ.आरसा दकाळेर बाद पंचे माईर येकांदी डायसाणेर दाढी जर वदरी विये तो नावीर परिश्रमिक मोबदलार रकमेमं कपात वचं.
पंचेनं आरसा वतान धरम लेयेर प्रथा कतो म मार कर्तव्येम म कतरा नेक छू ई नावीर मुके शब्द छ.तांडा व्यवस्थापनेमं हरेक मनक्या आपआपणे कर्तव्येमं नेक रेणू इ तांडेर जीवनव्यवहार छ.बंद मुठीती धरम लेताणी धरम करेवाळेर ईज्जत ढाकणू इ तांडेर जीवनशैली इ नीतिधरम छ.
घुगरी टोपली ये सौभाग्य दर्शक अलंकार रहीत विधवा याडी भेनेनं जू हारामी लोक पापी नंजरेती देखचं जूज धरती याडीर उदरभरण करेवाळे वकोल्डी पूजक निसर्गवादी गोरधाटीर लचका तोडन गोरधाटी नष्ट करेसारु धर्मांधशक्ती सज्ज वेगी छ.आसे वघमेपं “गोरधरम ई गोरधाटीर घुगरीटोपली कतो सौभाग्य दर्शक अलंकार ठरचं”.
धर्म व्यवस्थारे ये कावेबाज धोरणेती कयिक गोर भाई आज नाळी नाळी धर्मेनं कवटाळमेले छ.
आज भी कायी धर्मशक्ती गोरधाटीर नीतिमूल्य व्यवहारेपं टपन बेटीवेरी छ.ये गोरधाटीनं कना गल जाये येर नेम केतू आयेनी.
गोरधाटीर रक्षण, संवर्धनेसारु गोरधाटीनं घुगरीटोपली इ सौभाग्य दर्शक अलंकार पेराणू ई काळेर गरज छ.
देश पातळीपं…
एक लिपी;एक भाषा
जात धरमेरो एकज डाटा
गोर! गोर !! गोर !!!
क्रांतीसिंह सेवादास महाराजेनं ये नीतिमूल्येप आधारित ईज *गोरधरम* अभिप्रेत छ.क्रांतीसिंह सेवादास महाराजेर *पाचपारा* येज गोरधरमेर आचारसंहिता रेयेन चाये.गोर धरमे माईरो शोषणमुक्त नवोमाटी हुबो करेर ताकत फक्त *पाचपारामज* छ.
*पाचपारानं* बगल देताणी गोरधाटीपं गोर धर्म लादणू ई एक असफल प्रयोग ठरेवाळो छ….!
संदर्भ-
1, गोरमाटी संस्कृती आणि संकेत
भीमणीपुत्र
2, गोर बंजारा लोकसाहित्यातील
तांडा संस्कृती:एक अभ्यास
शोध प्रबंध
प्राचार्य डाॅ.माणिक राठोड वणी
*भीमणीपुत्र*
*मोहन गणुजी नायिक*
प्रमुख प्रतिनिधी: रविराज एस. पवार 8976305533
