*वाते मुंगा मोलारी*
मौखिक परंपराती जिवतो छ जकोण गोरबोली भाषा मौखिक साहित्य इ गद्य अन पद्य ये रुपेमं आज भी देकेन मळचं.गीद अन गीत ये दोइ वाड;मय प्रकार गद्य अन पद्य वाड;मय प्रकारेर उत्कृष्ट नमुना सिद्ध वचं.
गोर वाड;मय संस्कृती, सौंदर्य संपन्न गोरबोली भाषा अन अदभुत बानो गेणो, नृत्य, संगीत ये गोर जिवनेर न्यारे पैलू छ.गोर मौखिक साहित्य अन संगीतेर भाषा नानेमोटेर थेट हिवडान जान भिडचं.
गोरबोली भाषा मौखिक साहित्य इ गोर लोक जिवनेर वैचारिक उंचीर ओळखीरो एक अदभुत खजीनो छ.गोरबोली भाषा मौखिक साहित्य इ जगभरेर से साहित्येरो आद्य वाड;मयीन प्रवाह छ.येज वाड;मयीन प्रवाहेपं आतेर श्रौत अन स्मती वाड;मय बेते हुये आढळ आवचं.
उडरे उडरे काउ
तुझे सोन्याने मढिन पाउ
पाहुणे पंढरी राहो घरा कै येति
ये कागला, तारी टांगे म सोनेती मंढा दुचू.मारो पांडुरंग मार घरं पामणो कना आयेवाळो छ;जकोण केदं !
ज्ञानेश्वर माऊलीर कागलानं समण पुचेर इ संकल्पना इ तांडेर विचारधारापं बेती हुयी दकावचं.कागला, कुकडो, भुंवा ये तांडेर प्रशासन व्यवस्था माईर हवामान खातेर संदेश वाहक करन गणावचं
आज भी डायसाण रोयेणी नकेतर लागतेज कागला आपणो माळो मांडेसारु लागं जकोण लकडी कू वटावचं येपर धेन रकाडचं. माळो मांडेर लकडीनं कागलार वटायेर पद्धतीती ये लोक बरसातेर अनुमान लगावचं.
इज संकेत ज्ञानेश्वर माउलीरे उपरेर अभंगेम उमटमेलो छ.
कागला, कुकडेर डाचे,टांगे सोनेती मंढायेर ज्ञानेश्वर माऊलीर इ काव्य कल्पना गोर याडीरे मनन चिंतने माईती वेपडे हुये *ढावलेती* मेळ खावचं.
डाचं मंडादूं कुकडो तारी सोना रुपेरी
दसी आंगळी मंडादूं तारी सोना रुपेरी
घडी एकं मतं बोलरे मारो बेटो भाई
समण वचारी छ, सणचंरे…!
ये कुकडो, तू आज एकज घडी बांग मत दं रे..येरो वचार मारो बेटो जकोण मारो भाइ करीये..मारो सवारेरो वळायेरो दन टळ जाये.तारी डाचं,दसी आंगळी म सोने चांदीती मंडा दुचू; तू आज बांग मत दं.मारो भाई समण वचारी छ; सणचंरे…मार वळायेरो सवारेर दन टाळ दं..तू बांग मत दं..!
कागला कंकर मारो देसरे
मारी याडीनं चिट्टी देसरे
कागला तारी बेटीमं वनवासरे..!
(कंकर देस= कांकेर बस्तर )
संत साहित्येरे तोडीरो गोर याडी भेनेरो ढावलो,मळणो, हावेली ये वाड;मय प्रकार साहित्येरे मूख्य प्रवाहेमं आणू गरजेर छ. भाषिक अस्मिता जागृत वेये सवायी गोरबोली भाषारे रुप सौंदर्येनं न्याव मळेवाळो छेनी..!
*भीमणीपुत्र*
*मोहन गणुजी नायक*
Tag Banjara writer Mohan Ganuji Nayak, Banjara History
