वाते मुंगा मोलारी
My Swan Song
हुंमाळो – एक विद्रोही उद्रेक
गोर शब्द सैनिकेर हुंमाळो इ नक्कीज निर्णायक ठरेवाळो..!
“गोरमाटी इ दुसरेर इतिहासेपं पोसायेवाळ जमात छेनी उ एक इतिहास घडायेवाळ विद्रोही जमात छ.दुसरेर इतिहासेपं पोसायेवाळ ये कनाईज क्रांती कर सकेनी,ओ फगत प्रतिक्रांतीमं तरबेज रचं.गोर इतिहासेपं जगेवाळ लोक गोर संस्कृतीनं दमाळ लगान कोलीया कर नाके;बळन कोलीया वेगे जे कोलीयाम भी आंगार रचं ईज ओ भुलगे.उज गोर धाटीरो बळोबळाइ कोलीया आज लोकसाहित्येर प्रेरणा लेन नवो इतिहास घडायेर हुंमाळेर तयारीमं छ.
गोरगणेरो इ विद्रोहेर हुंमाळो (उद्रेक ) आज गोरगणेर नवे पिढीर साहित्ये माईती बुलंद वेरो छ.इ सवारेर क्रांतीर नांदी छ.इ हुंमाळो महाराष्ट्र राज्ये पुरता मर्यादित न रेता राष्ट्रीय पातळीपं बुलंद वेणू इ काळेर गरज छ.’हुंमाळो’ इ अन्याव,अत्याचार अन अरेरावीर विरोधे माइरो गोर लोकसाहित्येरो केंद्रवर्ति सुत्र छ.गोर लोकसाहित्येर इ एक सहज प्रवृती छ.इ हुंमाळो आज साहित्येरे मूख्य प्रवाहेम आणू अन आपण लाणू ई आपणो साहित्य धर्म रेणू लागेवाळो छ.
घटी पिसुचूं बाई फोडा पडचं..ये,मोडं मोडं सलं मारे याडीरो राज..ये..
अंगलाई मर जाणू,मंगलाई मर जाणू कलप किली मारे हातेमं आजाणू बाई..ये..
इंग्रज,मोगलेर दडपशाही धोरणेर विरोधेमं उमटेवाळो;गोर लोकसाहित्ये माईरो ई केंद्रस्थानी घटक हुंमाळो इ आज आतरा षढ का वेगो ? इ एक चिंतारो अन चिंतनेरो भी विषय वेगो छ.
हाव..! हाम गोर लोक अन्याव, अत्याचार,अरेरावीर विरोधेमं हुंमाळो वटायेवाळ पेनातीज “सवयीचे गुन्हेगार छा”. ई कायी चोरीलपीर वात छेनी.येरो हामनेन गर्व भी रेयेन चाये.इंग्रजेर विरोधे माईरो 1857 रो गोरुरो बंडाळीरो इतिहास आज वजाळेम आवगो छ.अन्यायेर विरोधे माईरो गोरुरो इज हुंमाळो (उद्रेक) ) इंग्रजी राजवटेमं गुन्हेगार ठरगो.गोरुरे अन से विमुक्त लोक गणेरे ये हुंमाळेनं दडपेसारु इंग्रज Criminal Act पास करन हामनेनं कतो विमुक्त लोकगणेनं तिन तारेर कोंडवाडामं तब्बल 81 वरस ढोरुवांग कुंडन रकाडे.Criminal कतो Low – Breaker हानू आर्थ अभिप्रेत छ.
गोरगणे सोबत सहचर जीवन जगेवाळ भटके विमुक्त ये कनायीज चोर गुन्हेगार कोनी रं.इंग्रजी कायदेर उलंघन करताणी इंग्रजेर विरोधेमं ‘असहकार’ पुकारेवाळ खरे देशप्रेमी रं.इंग्रजी कायदेर भंग करताणी इंग्रजेर विरोधेमं बंडाळी किदे ईज ये लोकगणेर गुनो ठरगो.ई चळवळ इ हुंमाळो दडपेसारु 1871 सालेमं इंग्रज क्रिमिनल एक्ट पास किदे.ये कायदेती ये लोकगणेर जीवन उध्वस्त हुवो जनाती ये लोक अपराधी भावनार सिकार वेगे इ वस्तुस्थिती छ.
सेटलमेंट कायदेती तिन तारेर कोंडवाडारो बंदिस्त जीवन ये लोकगणेर हिस्सेपं आयो.आसे 52 सेटलमेंट निर्माण किदे.ये 52 सेटलमेंटे माईर महाराष्ट्रेर सोलापूरेर सेती मोट वसाहत रं.आतेर कावेबाज व्यवस्था ये कायदेभंगेर गुनेनं चोर गुन्हेगारीर स्वरुप देन येनेन समाजेर मुख्य प्रवाहेर भारं फेकेर षडयंत्र रचे.
1924 सालेर कायदे नुसार जे जमाती नोटीफाईड हुयीती ओ जमाती 1952 नेर कायदै नुसार डि – नोटीफाईड हुयी छ.ये डि- नोटीफाईड लोक जमातीम गणावचं.Dnt माईरो T इ व्यंजन जमातवाचक सिद्ध वचं. 1952 सालेर कायदेती ये मुक्त जमाती “निराधिसूचीत जमाती“करन भी ओळखावचं,तो पचं इ “विमुक्तजाती” ई जातीवाचक संज्ञा रुढ कू हुयी ? कुण किदे इ हामार वैचारिक नसबंदी ? इ भी एक प्रश्न निर्माण वचं.
इ विदारक सत्य शासन दरबारी आजे लगस हामारे नेतृत्वेनं मांडतू आयो कोनी ईज खरो दकणो छ.
भटक्या विमुक्त लोकगणेर महान हस्ती स्व.मा.सा.कन्नमवार साहेब अन महानायक वसंतराव नाईक साहेब ये विदर्भेसह संयुक्त महाराष्ट्रेमं सहभागी वेयेर आंगड्याज कतो 31 ऑगस्ट 1952 नेमं चोरगुन्हेगारीर ओळख कायम रकाडेवाळो “विमुक्त” नामेरो डिंगरो हामारे गळे लारं भांदन मुक्तीरो भिनोगळ्णो फेरेर गरज का निर्माण हुयी ? इ प्रश्न भी अनुत्तरित छ.
आसे भी परिस्थितीमं महाराष्ट्रेमं सामील वेयेर बाद येनेर फाटके आयुष्येनं ठिकळी लगान ये जमातीनं समाजेरे मुख्य प्रवाहेमं लायेर एक महत्वपूर्ण कामगिरी महानायक वसंतराव नाईक बापू करगो छ.इ उपकार भी केनी भुलतू आयेनी..नायक बापू न रेयेवाळो रं तो…??????
अंगलाई मर जाणू,मंगलाई मर जाणू..कलप किली मारे हातेमं आ जाणू बाई..ये.. ये देशेर सत्तासुत्र हामारे हातेमं आणू इ स्वतंत्र्येर सपनो देखेवाळे गोर याडीर सपनेर चकनाचूर वेगो छ.गुन्हेगारीर 52 सेटलमेंटेर बंदिस्त जीवेनं मुक्ती मळणू ई स्वातंत्र्य ये लोकगणेन अपेक्षित रं. 1947 सालेमं स्वातंत्र्य मळेर बाद डपडापं लेंगी बोलन धुमधामेती ये लोक होळी रमेते.
गुंद चारोळी लकडारी मोळी
पकड लिदो सरकार गांधी जिको रं..
जिको जिको 52 राज गांधी जिको रं..
पणन आत भी ये लोकगणेर फसगत हुयी…आज भी वेरी छ..!
इ हुंमाळो एक नं एक दन उमळेज वाळो छ…फगत उमळे आतरी ढील छ…!
हुंमाळो जागर करेवाळ गोर शब्द सैनिक आबं क्रांतीरे सिमेपं आन ढळगे छ..क्रांती अट्टळ छ.!
गोर शब्द सैनिकेर लकणी आज गोरुर सामाजिक,सांस्कृतिक,धार्मिक अन राजकीय चळवळीर नेतृत्व करे आतरी सक्षम वेगी छ..!
गोर शब्द सैनिकेरो हुंमाळो ई निर्णायक ठरेवाळो..ठरेवाळो ई नक्कीज..!
भीमणीपुत्र
मोहन गणुजी नायिक
सौजन्य: गोर कैलास डी राठोड
गोर बंजारा आॅनलाईन न्यूज़ पोर्टल मुंबई महाराष्ट्र
