वाते मुंगा मोलारी ”
भीमणीपुत्र
“मेलीया”- गोर गणेर अवैदिक पर्जन्य देवता…!
‘ नेरतीर मांडण मेलीया ‘ …पृथ्वीनं हारोभरो रकाडेवाळो मेलीया…! गोर बोलीमं पृथ्वीनं ” नेरती, अर, आर ” हानू संबोधमेले छ.ऋग्वेदेम बी पृथ्वीनं “अराती” केमेले छ. वाड;मय शास्त्रेपं भाष्य करेवाळो म्याक्सम्युलर कचं क, ” आर किंवा अर इ खूब जूनो नाम पृथ्वीनं देमेले छ ” आर, अर ये शब्देरो व्युत्पत्तीरो प्रवास जतरा लारं जावचं ओतेतीज ” आरदास ” ये गोर बोली शब्देरो प्रवास सुरु वचं.संस्कृत ‘ आराती’, इंग्रजी Earth ये शब्द गोर बोली ‘अर ‘ ये शब्देर उत्तररुप छ; कारण संस्कृत भाषिक आर्य, इंग्रज ये कनाइज पृथ्वी पूजक कोनी रं. पृथ्वीनं आर्य लोक ‘ आवदसा ‘ केमेले छ..( निरज साळंखे)
गोर धाटीरे ‘ नातरो’ गीदेमं पेलो नमन इ पृथ्वीनं छ; दुसरो नमन ” मेलीया” ये जलदायी नायकेनं छ. लेंगीमं बी पेलो नमन पृथ्वीन छ.
उद:-
” पेलीयं सहारदारे ‘ आर ‘ गावलीयोर भाइ..!
माय ‘ आरुडारे’ हणे नीबजो; फतियानं सरळी वाट…!!
छच्यापरेर लढाइ माइर साटीसरापेमं बी ‘ आर ‘ इ शब्द आवचं..
” आर छू..आंबर छू..पडे पान पतैंया छू…” !
आर कतो पृथ्वीर धणी ‘ मेलीया’ छ.हानू पारंपरिक समजूत छ. ‘मलीया’ इ गोरुरो अवैदिक पर्जन्य देवता छ. वैदिक परंपरा इ ‘ वरुण, इंद्रेन’ पर्जन्य देवता मानचं. ‘ नातरो’ नामेर वाड;मय प्रकारेमं दुसरो नमन इ ‘ मेलीयानं छ.
” दुजो मंडोये नाम ये मारी ‘ मेलीयारो’ लेस्याये…!
मेलीयारी वरसी झीणी बुंदये..!!
आपण जे कराचा ओसोज भारेर सृष्टीमं घडचं हानू आदिम मानवेर समजूत र.प्राथमिक अवस्थामं मानव आसे वस्तूपं अनेक काल्पनिक गूण दोषेरो अधिक्षेप करचं. मानवी गुणदोष नैसर्गिक शक्तीती जोडचं; ओर वागणुकीरो आपण प्रतिकात्मक अनुकरण (Symbalic) किदे तो ओर शक्ती आपणेमं आवचं , हानू आदिम मानवेर समजूत रचं.( भगत, गार पंगारी, मुंजा) हानू अभ्यासकेरो मत छ.
मेलीया ये जलदायी नायकेरे संदर्भेमं आस पारंपरिक समजूत छ क, मेलीया इ माल्णोत कुळेरो छ ( ढग- टोटम ) सिंधू संस्कृतीर बेपारी ‘ मेलुहा’ ये समुद्र मार्गेती मेसोपोटोमियाम बेपारे सारु जातेते. हानू अभ्यासकेरो केणो छ.सिंधू संस्कृतीर बेपारी ‘ मेलुहा’ अन गोर नायक ‘ मेलीया’ ये दोइ शब्देर साधर्म्य धेनेमं लीदे तो गोर गणेरो एक उज्वल इतिहास वजाळेमं आवचं.
माल्णोत टोळीरो नायक ‘ मेलीया’ ये बेपारे सारु समुद्र मार्गेती मेसोपोटोमिया, अफगाणिस्तान, ईराण, इराक, इजिप्त ये देशेम जातेते. ‘ मेलीया’ ये टोळीर लोक नुसता आनाजेरज बेपार कोनी करतेते तो पृथ्वीपरं पाणी पाडेवाळ ” वाळेनं” बी ( व्यापारी वारे ) लदान लातेते.
” मेलीयारी वरसी झीणी बुंदये…” !
ये नातरो गीदे परती मार ये विधानेनं बळकटी मळचं. ऋग्वेद मेलीयानं पृथ्वीर ( निऋती) धणी मानचं. नैऋत्य इ एक दिशा बी छ. नैऋत्य वारे – व्यापारी वारे ये नाम गोरुरे ( पणि ) लदेणी व्यवसायेती रुढ हुये छ, हानू मारो मत छ. बरसादेर अंदाज देकन ये मेलीया नायकेर बेपारी हारप्पा सामू होटो फरतेते, जना आपणे सोबत पाणी पाडेवाळे ‘ वाळेन’बी आपणे सोबत लदान लातेते; करन ‘ व्यापारी वारे ‘ इ संकल्पना रुढ हुयी छ.
हरप्पा लोक जीवने माइरो गोरगण (पणि) समाजेरो इ जलदायी नायक “मेलीया” इ पर्जन्य देवता करन देवत्व पदेपर नातरो गीदेमं दुसरे नंबरेपं जान बेसगो…
नातरो गीदे माइरो पेलो नमन इ पृथ्वीन छ; दुसरो नमन इ ‘ मेलीयान’ छ…!
धन्य गोरुरो लोक साहित्य…!
भीमणीपुत्र
मोहन गणुजी नायिक
सौजन्य:- गोर कैलास डी राठोड
गोर बंजारा आँनलाईन न्यूज पोर्टल मुंबई महाराष्ट्र राज्य.
Tag: Banjara Live, Banjara News, Gorbanjara, GoarBanjara, Lamani
