जे संघटनामा जो बी बला बला छ, गदळोपणो छ ऊ दूर वेताणी ऊ संघटन अधिक मजबुतीती समाजेर कामेन कुं करन आये , आन जे संघटनामा जो बी आछो छ ऊ आजी आछो कुं करन विये हायी उद्देश समोर रखाडन समाजेर नामेती चालेवाळ सारी संघटनार समीक्षा, मूल्यमापन समाज सतत करेनच चाये. समाज किदो जकोण समीक्षा सेनंच आवडे, पचनी पडीयेे आसो छेनी. पण समीक्षा वेयेनच चाये. खरे , खोटे कुण छ. येरो बी अंदाज लाग जावछ. जे खरे छ ओ समाज भावनार दखल लेताणी आपणे मांईर दोष दूर करन आपणे संघटनेर दिशा अधिक पारदर्शक करिये आणि जे आपमतलबी छ , ओ काव काव करिये !
ऑल इंडिया बंजारा सेवा All India Banjara Seva Sangh संघेरो वाद सध्या जे उंचीपर छ. ऊ निंदनीय छ, समाजेसारु घणो पीडादायक छ. श्री राजूसिंगजी नायक चार मिना आंगाड्या राजीनामा देनाकते किंवा श्री अमरसिंग तिलावतजी चार मिना उशिरा पद लिदे वेतेतो आभाळ कोनी पडेवाळो र . पण महत्वकांक्षी लोकुन कुण समजाव ! कदाचित ई १९५३ रो संघटन छेनी करनच ये लोक पदेसारु बातु पडरे छ. एक दुसरेन वांदरे नायी वंदडरे छ. ये संघटनाम कोई आएरे गैरे छेनी. ओमा मोठ मोठी हस्ती छ. ओ सारी ई तमासो का देखरे छ. ई बी विचार करे सरीखो विषय छ. ओरे कारण *ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो* खरो इतिहास एक आछे उद्देशेती वास्तववादी सत्य समाजे मुंडियाग मेलेमा आवरोछ.
*ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघ* महानायक वसंतराव नाईक साहेब स्थापन किदो छ करन केयेमा आवछ. येमा कतरा खरोपणो छ ई समाजेन समजणो गरजेरोच कोनी, तो अत्यावश्यक छ. आपणेमा केनावट छ ” *डोकरी मरगी आन वाट पडगी”.* आसो प्रकार समाजेमा सध्यार काळेमा घणो चालू छ. लोक कांयी बी खोटी नाटी वाते नाईक साहेबेर नामेती, संत सेवालाल महाराजेर नामेती समाजेमा पसरारे छ. उदाहरणच लेयेर विये तो सध्या कांयी लोक सेवालाल महाराजेर बोल छ करन ” जाणजो छाणजो पछच मानजो” , केनी भजो मत पूजो मत. भजे पुजेमा वेळ मत गमावो.” “तमारे सोतारे जीवणेमा तम सोता वजाळो कर सको छ.” अशी अनेक वाते कांयी लोक व्यवस्थितपणेती समाजेमा पेररे छ. ये सारी विचार भगवान बुद्धेर छ. बुद्धेर विचार सेवाभायार विचार छ करन कोई समाजेमा फैलाते विये तो आसे लोकुरो एकच उद्देश रे सकछ . तांडेम धम्म परिषद आयोजित करेरो आन तांडो तांड बुद्ध विहार बणायेरो ! कांयी लोक तो भायान बुद्ध बणा नाकेच छ. उपरेर विचारेर माध्यमेती हळीया हळीया सेवाभाया ई बुद्धेरो अवतार वेतो केताणी धर्मांतरण घडान लाये. ई सारी घडेरो कारण चुकीर विचार , चुकीर माहिती समाजेर मातेमा घालन ऊ मजबुत करेरो प्रकार ! विशेष कतो ये लोक कछ, आछे विचार भायार नामेती समाजेन केतो कांयी वेगो ? सवार ये लोक तमारो बाप बी बदल सकछ. उनुन तम जर पुछे हानु कांयी किदे ? तो ओ वल्टो तमेन पुछिये ” बाप बदल नाके तो कांयी वेगो पछ ? केयेरो तात्पर्य आसो छ की ,जे विचार सेवाभायार छेनी ओ विचार भायार छ करन प्रचार प्रसार कोई करते विये आन ओन समाज बी मान्यता देतो वेणो तो चुकीरो इतिहास लखा जाये. आयेवाळ पीढिन वाटेन लगजाये हाम बुद्धेर वंशज छा. तो सेवाभायारो देवळ तांडेम कसेन ? आसोच *ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो* इतिहास चुकीरो न लखाणु , समाजेन विशेष करन नवीन पीढिन खरो इतिहास कळणु करन ये लेखेरो प्रपंच छ. केरी बदनामी करणु, केरो अनादर करणो आसो अजिबात उद्देश छेनी. सत्य समाजेन कळणु इच भूमिका ये लेखेर छ. तरीही कांयी शब्द , भाषा केनी आवडं कोनी . ओन मारो इलाज छेनी. म कनाईच गोळेरो पाणी परान केनी खुश करुनी. म एरव्ही नाने मोठेरो खुप आदर, सन्मान करुछु . पण जत जत समाजेर प्रश्न आवछ. वत समोर कुण छ ई म भुल जाऊंछु . करन अनेक वणा लोकुन मार विचार पचनी पडेनी. असो !
*१९५३ रो आपणे समाजेरो संघटन कुणसो ?*
ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघ १९५३ म नाईक साहेब स्थापन किदो छ करण हाम आजे लगु सांभळते आये छा. पण ई वात खोट छ. नाईक साहेब उनुर हयातीम कुणसीच सामाजिक संघटन स्थापन किदे कोनी छ. ई पूर्ण सत्य छ. पण नाईक साहेबेर काळेमा जो भी समाजेरो संघटन वेतो ऊ नाईक साहेबेर छत्रछायाम चालतोतो. उनुर मार्गदर्शने हेट काम करतोतो.
*१९५३ न कुणसो संघटन स्थापन वियो ?*
ओ काळेर आपणे समाजेर विद्यार्थी रामचंद्र राठोड (वाई, किनवट) प्रतासिंग आडे (दिग्रस), गजाधरराव राठोड ( वाई , मानोरा ) ये तीन जणार मातेमा बंजारा युवक संघटनारो विचार आयो आन ओन मध्यप्रदेशेर महसूल उपमंत्री वसंतराव नाईक साहेबेर सहकार्य आन बळ मळो. ओ संघटनारो नाम वेतो *अखिल भारतीय बंजारा युवक परिषद (ABBYP* )
ओ वेळार केंद्रीय रेल्वे मंत्री लालबहादुर शास्त्री आन नाईक साहेब येनुर प्रमुख उपस्थितीम दिग्रस आतं ३० आन ३१ जानेवारी १९५३ मा पेलो *अखिल भारतीय बंजारा युवक परिषदेरो (ABBYP)* अधिवेशन पार पडो. ये अधिवेशनेमा अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघ (ABBSS) स्थापन करेरो निर्णय लियेमा आयो. ABBSS र खरे संस्थापक उपरेर तीन जणा वेते ई विशेष वात . ओर बाद अखिल भारतीय बंजारा युवक परिषदेरो(ABBYP) रूपांतरण अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघेम वियो. ये (ABBSS) पेले अध्यक्ष उत्तमराव राठोड (मांडवी ) येनुन बणायेमा आयो. ये संघटनेर सारी कार्यकर्ता तांडे मांईर हेते. आजेर नाई शहरी लोक कोनी हेते. करन ओ तांडेर समस्या, तांडेर प्रश्न छडाये सारु प्रयत्न करते रे. मानपान, पदेर लालसा , स्वार्थबुद्धि उनुर न रेयेर कारण पदरमोड करन देशभरे मांयीर गोरुन न्याय मळणु करन वेगवेगळे राज्यम मेळावा लेताणी लोकुन जगायरो काम प्रामाणिकपणेती किदे. समाजेन एक करेसारु सतत धडपड किदे. आजेर सरीक स्वार्थी आन आपमतलबी पदेसारु समाज फोडेवाळ, समाजेमा दुफळी निर्माण करेवाळ लोक ओ काळेमा कोनी वेते करन ई संघटन बना नोंदणीरो (रजिस्ट्रेशनेरो) २७ साल समाजेसारु अविरत काम किदो. नाईक साहेबेरो मार्गदर्शन, प्रेरणा, पाठबळ, विशेष कतो उनुर सक्रियता रेयेर कारण ये संघटनामा काम करेवाळ सारीच निःस्वार्थीपणेती काम किदे करनच समाजेमा जागृती आयी. नाईक साहेबेर छेंडीम ई संघटन कार्यरत वेतो ओरे कारण सुरुवातीर काळेमा ये संघटनेर नोंदणी करेर केनी गरज वाटी कोनी. पण नाईक साहेब जायेर बाद आपणे समाजेर प्रधानमंत्री रामसिंगजी भानावत, बाबुसिंग राठोड, सखाराम मुडे गुरुजी , गजाधर राठोड, हिरासिंग सदा पवार, उत्तमराव राठोड आसे आघाडीर फळीर ज्येष्ठ समाजसुधारक ये संघटनार नोंदणी करेरो विचार किदे आन १९५३ र *अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघेर* ( *Akhil Bharatiya Banjara Seva Sangh) (ABBSS)(अ.भा.बं.से.सं.)* १९८१ मांयी अधिकृत घटना बणान सहायक धर्मादाय आयुक्त अकोला आत नोंदणी किदेे. नोंदणी क्र. ५२४-१९८१ हेतो. नोंदणीकृत अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघेर (ABBSS) पेले अध्यक्ष ज्येष्ठ समाजसुधारक बाबुसिंग राठोड(कारंजा) ये वेते. अ.भा.बं.से.संघ जानेवारी १९९८ तोणी काम किदो. ये संघटनारो मुख्य कार्यालय वसंतराव नाईक महाविद्यालय, औरंगाबाद आतं वेतो.
*ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेर जन्मेर कथा*
१९८५ म वसंतराव नाईक महाविद्यालय, औरंगाबाद आतं ABBSS रो सातवो महाअधिवेशन लेयम आयोतो. ये अधिवेशनेम अध्यक्ष पदेसारु तानातानी वेगीती. तो ई गाठ पक्कीच बंधागी. उ कांयी शेवटे लगु छुटी कोनी. ये अधिवेशनेर बाद ये संघटनामा अंतर्गत धुसपुस चालूच र. अविश्वासे कारण अंतर वाढतो गो. ओ वेळापर प्राचार्य राजाराम राठोड ये संघटनार महासचिव वेते. २० मे १९९८ मा रणजीत नायक अध्यक्ष बणे. चार्ज लेतु – देतुवणा प्राचार्य राजाराम राठोड आन रणजीत नायक ये दोई मा कांयी समज गैरसमज वेगो . ये दोई मांईरो समज गैरसमज भविष्यमा समाजेरो नकसान करिये आसो केनी वाटोतो कोनी. ABBSS म प्राचार्य राजाराम राठोड येनुर जे विरोधक वेते आसेऊन सोबत लेताणी रणजीत नायक प्राचार्य राजाराम राठोड येनुपर अनियमितता आन निष्क्रियतारो आरोप रखाडन उनुन भारेरो रस्ता दखाळेसारु कागदपत्रेरो कारण देताणी रणजीत नायक १९५३ मा स्थापन वियी जकोण आन १९८१ मा नोंदणी किदे जकोण अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघ (ABBSS) फेब्रुवारी १९९९ मा तांत्रिक कारण वतान विसर्जित करनाके , बरखास्त करनाके. आन *ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघ* (AIBSS) ये नामेरो १९/२/१९९९ मांयी मुंबई न नविन संघटना नोंदणी किदे. जेरो नोंदणी क्र. महाराष्ट्र राज्य, मुंबई/२९५/१९९९ जी.बी.बी.एस.डी. आन एफ-२१६४७(मुंबई) छ. समज गैर समज दूर वेयन, प्राचार्य राजाराम राठोड येनुर कनेती सारी कागदपत्र मळेन
थोडा वेळ लागतो . कतरीबी तांत्रिक अडचणे री वेती तरीही ओमांईती रणजीत नायक आन उनुर सोबती सबुरीती लिदे वेते तो मार्ग निकळ सकतोतो . आन जुनो नोंदणीकृत ABBSS नामेरो संघटन जसेरो वसो रेतो. पण गैर समजेरो जहर आतरा ऊंडो घुसगोतो की, मार्ग न काढता जुनो संघटन बरखास्त करेमा कांयी लोक सोतान धन्य समझे !
अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघ(ABBSS) आन ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो (AIBSS) वाद चालू र जना ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेर अध्यक्ष रणजीत नायकेन विसर्जित ABBSS र महासचिव प्राचार्य राजाराम राठोड ये २९ जानेवारी २००० म *३० प्रश्न* पुछेते . ओ प्रश्नेर उत्तर रणजीत नायक आन उनुर सोबती भळन ३ एप्रिल २००० न ( जावक क्र. ए.आय.बी.एस. एस./परि/४८/२०००) दिनेते. एके प्रश्नेरो लेखी खुलासो ओ आसो किदेते की, *हमारो कतो AIBSS रो आन ABBSS रो कांहीही संबंध छेनी.* आंग समाजेरो रोष आपणेपर न रेणो करन वो हानु बी लके की , *AIBSS ई जुने ABBSS रो बेटा छ* . जुनेती हमारो नातो छ. बेटा केयर बाद आजेर AIBSS ई याडी किंवा मातृसंघटना कुं करन वे सकछ ?
१९५३ र ABBSS र संस्थापक डॉ रामचंद्र राठोड (जे डॉ.आर. आर. राठोड ये नामेती ओळखातेते) गजाधरराव राठोड आन प्रतापसिंग आडे ये वेते. तो आजेर भांडा भांडी करेवाळ AIBSS रो संस्थापक रणजीत नायक ये वेते. ई सूर्य प्रकाशे आवडी सत्य वात छ. *१९५३ मांयीर ABBSS आन AIBSS ये दोई वेगळी नोंदणी वेयी वियायी संघटना छ.* जर रणजीत नायक लेखी खुलासो न करते तो कदाचित आजेर AIBSS इच १९५३ रो संघटन छ करन समाज मानतो . पण आज हमार कन ओर लेखी पुरावा छ. कोई कतराबी के की आजेरो AIBSS इच १९५३ रो ABBSS छ. तो ऊ खोटोपणो छ. लोकुन ठगायेर धंदा छ. ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो संस्थापक अध्यक्ष जर लेखी खुलासो करमेलो छ की , अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघेरो आन ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो कांहीही संबंध छेनी. तो पछ आजेर AIBSS ई मातृ संघटना कुं करन विये ? हं ई समाजेर नामे हेट चालेवाळ शहरी लोकुरो संघटन निश्चितपणेती छ. येमा वाद छेनी. पण कोई कतराबी तर्क मांडे तरीही सत्य येरे पेक्षा वेगळो छेनी .
*पाचे र पचास किदे*
१९ फेब्रुवारी १९९९ मा जन्मेन आये जकोण ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो पेलो अधिवेशन गुजरातेर राजधानी गांधीनगर आत २५ व २६ डिसेंबर १९९९ म लेयेमा आयोतो. ओर बाद ३० व ३१ जानेवारी २००४ मा दिग्रस आतं सुवर्ण महोत्सव मनायेर घोषणा AIBSS वाळ किदेते. जना हाम कडाडन विरोध किदेते. पाचेर पचास करन समाजेन का ठगारे छो ? ई हमारो रणजीत नायक आन इतर पदाधिकारीऊन प्रश्न हेतो. येरे बाबतीमा औरंगाबादेर बैठकीमा मोठो राडा बी वियोतो.
आज घडीन ई संघटन स्वार्थी लोकुसारु, नातागोतासारु चालेवाळो, निष्क्रिय गोदडी म रातदन सोयेवाळ लोकुर संघटना छ करन के तो अतिशोक्तिरो कोनी व्ह. आब ये संघटनान AIBSS न केता *गोदडी संघटना A* आन *गोदडी संघटना B* केयेन हरकत छेनी. ये संघटनेम अनेक दोष रेयर बाद बी, नातागोता, निष्क्रिय लोकुर जत्रा रेयर बाद बी आबेलगु वाटतोतो की, ई संघटन टिकेन चाये. बदलते काळेनुसार अमुलाग्र बदल घडान, सारी गट तटेन सोबत लेताणी तांडेरो आवाज बणन सक्षम, कार्यक्षम वेताणी नाईक साहेबेर विचारेन उजाळा देती देती समाजेन आंग लेजायेरो काम करणु हानु आंतरीक इच्छा वेती. करन वारंवार वेगवेगळे माध्यमेती AIBSS न जगायरो हाम प्रामाणिक प्रयत्न किदेते. पण गोदडीवाळ कांयी जागे कोनी ! उलट संघटनामा वाद निर्माण करेरो पाप करेमा बहादुरी माने. सेती दु:खेर वात कतो *येमा मंत्री, आमदार , मोठ मोठे रथी महारथी छ. तरीही ये सारी आज बी मुंडा बंद करन बेटे छ ! गलगल करते तमासो देखरे छ . येनुर मुंडा बंद रेणो ई संकेत दछ की , ये मोठे लोकुरो कारस्थान ई संघटन फोडेरो दिसावछ. ई संघटन फोडेरो शकुनीरो खेळ येच लोक रमरे छ केयेन भरपूर जागा छ. नतो आतरा भलो तमासो हेणो शक्यच छेनी.*
अखिल भारतीय बंजारा सेवा संघ आन ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो पुरो इतिहास मालम रेयर बाद, अनेक कागदोपत्री पुरावा रेयर बाद बी , ये संघटनेर निष्क्रियता कारण अनेक संघटन जन्मेन आवगे. तरुण पीढिन कोई भोग लगाडेन लगा दिने, तो कोई सळोईरो भगोना, कडची बरोबरच हातेमा स्वार्थेर धर्मेर झेंडा पकडा दिने ! तरीही १९९९ मा स्थापन वियो जकोण ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघ जीवतो रेयन चाये . अधिक कार्यक्षमताती काम करेन चाये करन लारेर साल (२०१८) *नसाब* ये ग्रुपेपर जोरदार चर्चा हाम घडान लाये. वेगवेगळे क्षेत्रेमा काम करेवाळ, समाजेबद्दल आस्था रखाडेवाळ, समाजचिंतक, अभ्यासक, AIBSS बद्दल मुद्देसुद तळमळीती विचार मांडेते. जुनो नवो संघटन जर २०- २५ सालेर आंग तांडे लगु जातो तो समाजेमा आज वेगळो वातावरण, वेगळी संघटन शक्तिरो दर्शन घडतो ! पण समाजेरो दुर्दैव केणो लागीये. आज समाज टकडा टकडाम वेटागो छ तरीही येर केनी चिंता छेनी.
*ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघेरो वर्तमान अध्यक्ष कुण छ?*
जागृत लोक किये – *एके गटेरो अध्यक्ष श्री राजूसिंग नायक छ. तो फुटिर गटेरो अध्यक्ष श्री अमरसिंग तिलावत छ.* पण आजही कागदोपत्री रणजीत नायक येच अध्यक्ष छ आस अधिकृत माहिती छ. ओ मरन चलेगे. उनुर बादेमा विये जकोण अध्यक्ष शंकर नायक ये बी मरन चलेगेच. तरीही सरकार दरबारी स्वर्गीय रणजीत नायक येच अध्यक्ष वेणो तो ये संघटनारो कारभार कतरा दिव्य वेणु येरो अंदाज बांधणो महाकठिन छ ! येरो अर्थ रणजीत नायकेर बाद विये जकोण अध्यक्ष , वर्तमानेर अध्यक्ष , नवीन NEC मेंबर सारी बेकायदेशीर छ ? प्राचार्य राजाराम राठोड येनुपर निष्क्रियतारो ठपको मेलन १९५३ रो संघटन बरखास्त वे सकछ, तो पछ ई का न वेयन चाये ? ये प्रश्नेरो योग्य उत्तर समाजेन मळेन चाये. सत्य आसो वेणो तो ऊ समाजेसमोर आयेनच चाये.
*जातु जातु……..!*
कांयी दनेर आंग म *ऑल इंडिया बंजारा सेवा संघ( VN )* नामेती “पदाधिकारी नेमणे आहेत” करन पोस्ट नाकोतो. मनं ये पोस्टेर माध्यमेती केर केर पेट दुखच ई देखेर हेती. ये निमतेती सत्य समाजेसमोर लायेर हेती. मारो काम साध्य वेगो. मन कोई संघटना काढेर छेनी . पण मारो उद्देश छ , नाईक साहेबेर विचारेरो समाजेमा प्रचार प्रसार करणो. ऊ तो म १९८२ सालेती निरंतर कररोछुच. नाईक साहेबेर विचारेती चालेवाळ आन नाईक साहेबेर विचारेन बळ देयेवाळ नवीन पीढिर तरुण म ढुंडरो छु. नाईक साहेबेर विचारेन समर्पित वेताणी काम करेवाळ फळी बणायेरो मारो संकल्प छ. शोध मोहिम चालू छ. दस विस निष्ठावान कार्यकर्ता जरी मळगे आन ओ नाईक साहेबेर विचारेर मशाल हातेमा लेताणी काम किदे तो नाईक साहेब आणि उनुर विचार समाजेमा जीवंत रिये. दुसरेर जोडा वटायेवाळ , दुसरेन बाप मानेवाळ लोकु कनेती ई अपेक्षा बी करणो चुकीरो छ.
आज घडीन देशे मांयी आसो वातावरण छ कि जाती अंतेर वाते करेवाळच जातेन आतरा मजबुत कररेच की, उनुर विचार आन उनुरो वागणो देखन ये लोक दुसरे लोकुन बणायेमा कतरा माहिर छ, येरो अंदाजो लगाणो अवघड वेगो छ. करन आपण आपणे बापेनच बाप केयेर सवय लगायेतो कांयी बिघडेवाळो छ.
आज तारखेन नाईक साहेबेरो नाम लेयेवाळी घणी संघटना छ . पण नाईक साहेबेरी विचारधाराती चालेवाळी एक बी संघटना छेनी. ई दुखेर वात छ.
आज जे जातेरो संघटन मजबुत छ. उनुरच प्रश्न छुटरे छ. ई आपण रातदन देखेर बाद बी मोठे लोक पदेसारु कतरी कतरा वांगु भांडते वेणु तो ई नादानीरो परिचय देणो छ. दुसरो कांयी छेनी.
*आज बी वेळ गी कोनीच. आबेलगु जे वेगो ऊ घणो वेगो. आब तरी अहंकारेन जरा बाजून रखाडन सारी वगाडे आन छुपे रुस्तम All India Banjara Seva Sangh AIBSS न समाज हितेरो विचार करन एकसंघ रखाडे सारु प्रामाणिक प्रयत्न करणु हानु वाटछ* .
बाकी जे बी छ ऊ सेवालाल , जेतालाल, मिठु भुकीयारे भरोसेपर छोड दा .
*फुलसिंग जाधव,* *औरंगाबाद*
Tag: All India Banjara Seva Sangh history, AIBSS
