वाते मुंगा मोलारी
my swan song
गोरमाटी बोलीभाषारो सामाजिक आविष्कार –
महाप्राण अन् अल्पप्राण व्यंजन उच्चार…..
“गोरमाटी बोलीभाषा इ भाषाविज्ञान,वेकरण अन् भाषार अलंकारिक डिलेती संस्कृत भाषार याडी खलणू आतरी ऊ श्रीमंत छ;ओरो कोयी रणी न् धणी रेयेर येती गोरमाटी बोलीभाषा अन् मौखिक वाड;मय मुख्य सायित्य प्रकारेमं वंचित रेरी छ.न ओन् घटनात्मक संरक्षण न् कुणसी मलक ! दुर्दैव बिचारीरो …!!
गोरमाटी बोलीभाषा मौखिक वाड;मयेपं प्रभावित वेन पेना महाकवी कालिदास (काळदास),काव्य वेकरणेरो रसिक राजा भोजे सरिक पंडित तांडमं वलमगे छ.इ जिवतो इतिहास भी नाकरतू आवं कोनी.ये संदर्भेमं जेष्ठ सायित्यिक आत्माराम कनिराम राठोडेर केणी छ क,”सौदर्य लहरी’ या संस्कृत काव्याचा कर्ता राजा भृतहरि हा नाथपंथी होण्यापूर्वी लमाण गणांचा आश्रित होता.लमाण गणांच्या उद्धारासाठी त्याने त्यांचा आश्रित म्हणून अवतार धारण केले.असे एक कथासूत्र ‘नवनाथ भक्ती सार’या मराठी ग्रंथात आलेले आहे “येपरती हानू कळच् क,राजा भरथरी ई गोरमाटी बोलीभाषा मौखिक वाड;मयेर सौंदर्येर अभ्यास करेसारू तांडेर आश्रित हुवो वेणू इ शक्यता छ.ओन् अवतार कल्पनारो बेगड लगान गोरमाटी गण समाजेर दिशाभूल किदे छ.संस्कृत सायित्येमं जो सौंदर्येर झालर,काव्य कल्पना आढळ आवच् ऊ थेअरी आज भी गोरमाटी बोलीभाषा मौखिक सायित्येमं जिवत छ.इ एक स्वतंत्र सोजारो विषय छ.
संस्कृत भाषामं ९ ये आकडारो उच्चार “नव” ये रुपेमं ध्वनित वच् तो गोरमाटी बोलीभाषा वेवारेम भी ९ ये आकडारो उच्चार “नव” ये रुपेम ध्वनित वच्.पकेरु > पक्षिण,नंगारा > नगाडा,परभाती > प्रभात,आकी > अक्ष, पोर > प्रहर,कोळ > कवळ आसे वणान गोरमाटी बोलीभाषा शब्द संस्कृत भाषामं ढळमेले छ.
गोरमाटी बोलीभाषा महाप्राण,अल्पप्राण उच्चार ध्वनी..
“ज्या व्यंजन स्वनांच्या उच्चारणात हवेचा लोट मिसळत नाही त्यांना अल्पप्राण व्यंजने म्हणतात आणि ज्या स्वन व्यंजनाचा उच्चार करताना हवेचा लोट मिसळला जातो त्यांना महाप्राण व्यंजने म्हणतात.(आधुनिक भाषाविज्ञान आणि मराठी.डाॅ.दादा गोरे.)
गोरमाटी बोलीभाषामं क,च,ट,त,प,ग,द,ड ये व्यंजन उच्चार अल्पप्राण सिद्ध वच्.अन ख,घ,ध,ठ,ढ,थ,भ ये व्यंजन उच्चार महाप्राणेमं गणावच्.’ह’ इ महाप्राण व्यंजन गोरमाटी बोलीभाषा शब्देमं दुसरे स्थानेपं ‘व,य’ ये व्यंजनेमं रुपांतरीत वेतू आढळ आवच्.जसो क,मोहन – मोवन,मेहरगड- मेयरगड,पोहरागड- पोवरागड,माहूरगड- मोवरगड.
“ख,घ,ध,ठ,थ,ढ,भ” ये महाप्राण व्यंजनं “ह” इ महाप्राण व्यंजनं रेयेर येती (जसो क, क + ह = ख, ग + ह = घ.) गोरमाटी बोलीभाषा वेवारे माईर शब्देरे दुसरे स्थानेपं ये महाप्राण व्यंजनेर जागं क,ग,द,ट,त,ढ,भ ये अल्पप्राण व्यंजन उच्चार ध्वनीत वच्.जसो क,
सकदक
मिटदाक
दुद
आकी
काको
पपोळी
आयो इंदिरारो राजं;काकेमं रेडू वाजं
नंगरी वसतीन् सायी वेणू
डोडो नंगारा वाजये सोनकी;मोयनारो दळ भिजेगो..
पर् मलकेमं लेंगी नाचारी बोलोरे..पर् मलकेमं
भाषाविज्ञानेरे अभ्यासकेमं बोलीभाषार ध्वनिउच्चारेर अभ्यासेनं मोल रच्.लकणीर भाषारो मोल वेयेनी.गोरमाटी बोलीभाषार अभ्यास करतूवणा ये वाते धेनेम लेणू गरजेर रच्.”नंघारा,लेंघी,नंघरी,तांढो ये ध्वनी उच्चार लकणीर वेवारेमं चुकीर सिद्ध वच्.
गोरमाटी बोलीभाषानं समृद्ध,संपन्न;श्रीमंत करेर विये तो गोरमाटी बोलीभाषारो इ सामाजिक भाषाविज्ञान जतन वेणू गरजेर छ .!
चालो..चालो..भाषाविज्ञानेसामू..!
भीमणीपुत्र
मोहन गणुजी नायक
सौजन्य- गोर कैलास डी राठोड ठाणे.
संपर्क- 9326791504
